Khởi nghĩa Phùng Hưng (761 - 791)

Phùng Hưng tự Công Phấn, người thôn Cam Lâm, xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội; cháu 7 đời của Phùng Tói Cái. Bố của Phùng Hưng là Phùng Hạp Khanh - một người hiền tài đức độ, là Hào trưởng Đường Lâm. Phùng Lạp Khánh sinh một lần được ba người con trai khôi ngô khác thường, lớn lên ai cũng có sức khỏe, có thể kéo trâu, quật hổ. Trong đó, Phùng Hưng là anh cả, em thứ hai là Phùng Hải (tự là Tư Hào) và em út là Phùng Dĩnh (tự là Danh Đạt). Đến năm ba anh em 18 tuổi thì bố mẹ đều mất, Phùng Hưng nối nghiệp làm Hào trưởng.

      Trong ba anh em, Phùng Hưng là người có sức khỏe và khí phách đặc biệt. Ông được sử sách và truyền thuyết dân gian lưu truyền về tài đánh trâu, quật hổ ở đất Đường Lâm. Có lần ông đánh được 2 con trâu mộng đang húc nhau; lần khác diệt được hổ dữ, bằng mưu kế, đem lại bình yên cho dân làng.

Đền thờ Phùng Hưng - xã Đường Lâm - thị xã Sơn Tây

     Lúc bấy giờ, nửa sau thế kỷ VIII, quyền thống trị của nhà Đường ngày càng suy yếu khiến cho các tiết độ sứ và bọn đô hộ ở nước ta ra sức lộng hành, bóc lột của cải của nhân dân. Năm 766, căm ghét chính sách thống trị hà khắc của quân giặc, Phùng Hưng cùng hai em trai là đã phát động nhân dân khởi nghĩa lật đổ ách đô hộ nhà Đường, nhanh chóng làm chủ được Đường Lâm, rồi nghĩa quân tiến lên đánh chiếm được cả một miền rộng lớn quanh vùng thuộc Phong Châu, xây dựng thành căn cứ chống giặc. Phùng Hưng xưng là Đô Quân; Phùng Hải xưng là Đô Bảo và Phùng Dĩnh xưng là Đô Tổng, chia quân đi trấn giữ những nơi hiểm yếu. Cao Chính Bình đem quân đi đàn áp nhưng chưa phân thắng bại.

Tượng thờ Phùng Hưng ở Hậu Cung

Trong đền thờ có tấm bia Phùng tự bi ký ở đình Đoài Giáp được tạc vào năm Hồng Đức thứ 4 (1473) 

đã chép lại rất nhiều thông tin liên quan đến cuộc đời, sự nghiệp của Ngài.

       

    Mùa hạ, năm Tân Mùi 791, Phùng Hưng cùng các nghĩa quân chia làm 5 đạo vây đánh thành Tống Bình. Cuộc chiến đấu diễn ra quyết liệt trong khoảng 7 ngày, quân địch chết nhiều, Cao Chính Bình phải vào cố thủ trong thành, lo sợ cuối cùng bị ốm rồi chết. Phùng Hưng chiếm lĩnh thành trì và vào phủ Đô hộ, coi chính sự đất nước được 7 năm thì mất. Sau khi mất, con trai Phùng Hưng là Phùng An lên nối ngôi.

     Mùa thu năm 791, nhà Đường cử tướng Triệu Xương đem quân sang nước ta đàn áp. Triệu Xương dùng thủ vừa đàn áp quân sự vừa dụ dỗ thuyết phục Phùng An. Đến cuối năm 791, Phùng An đầu hàng, chính quyền lại rơi vào tay giặc.     
     Cuộc khởi nghĩa của Phùng Hưng đã thắng lợi, giành lại quyền độc lập, tự chủ cho nhân dân ta được mấy năm. Tuy cuối cùng bị thất bại nhưng cuộc khởi nghĩa có ý nghĩa to lớn, cổ vũ mạnh mẽ phong trào đấu tranh giành lại nền độc lập cho dân tộc của nhân dân ta. Để tưởng nhớ công đức của Phùng Hưng, nhân dân tôn ông là Bố cái Đại vương và lập đền thờ ở nhiều nơi, như ở Quảng Bá, Thịnh Quang, Triều Khúc, Đại Ứng, Phương Trung, Hoạch An… trong đó đền thờ phụng chính là ở thôn Cam Lâm, xã Đường Lâm. Hàng năm, vào ngày mùng 8 tháng giêng Âm lịch, nhân dân địa phương tổ chức tổ chức lễ hội tưởng niệm vị anh hùng dân tộc Phùng Hưng.